Voerendaal Vertelt





Volkstelling 1796 in Voerendaal


In de Franse tijd (1794-1815) werd er een begin gemaakt met de bevolkingsadministratie. Tot dan toe werd dit min of meer gedaan door de parochieherder. De Pastoor beschreef in doop-, trouw- en begraafboeken (DTB-boeken), het dopen, de kerkelijke huwelijken en de begrafenissen. In deze boeken stond heel summier en in het Latijn omschreven wie er werd gedoopt, wie met wie voor de kerk trouwde en wie er begraven werd op het katholieke kerkhof. Onderlinge relaties tot ouders werd niet altijd beschreven, soms wel de partner. Deze DTB-boeken vormden tot aan de Franse tijd de enige wijze van bevolkingsadministratie. In 1796 hielden de Fransen in Voerendaal een volkstelling. Men wilde weten hoe de bevolking van Voerendaal was samengesteld.

Bekijk de tellijsten bij: Thema's Volkstelling




Nieuw boek over Voerendaal in de Tweede Wereldoorlog


Binnenkort verschijn een nieuw boek uit de Historische Reeks Parkstad met de titel:

"Een kroniek van het leven in Voerendaal"
in aanloop naar, tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog.

Het boek is geschreven op basis van nieuw archiefonderzoek door dr. Frans Gerards.


Over de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting in Voerendaal zijn al de nodige publicaties verschenen, echter geen publicatie die is gebaseerd op informatie uit het archief van de gemeente Voerendaal. Het in dit boek weergegeven relaas over Voerendaal is daarom voornamelijk gebaseerd op archiefonderzoek, aangevuld met onderzoek in kranten uit die tijd en relevante literatuur. Hierdoor is een beeld geschetst van hoe het gemeentebestuur en de inwoners van Voerendaal zich gedurende die moeilijke periode wisten te handhaven en er tijdens de Duitse bezetting redelijk genadig vanaf zijn gekomen.

Het 206 pagina's tellende geïllustreerde boek gaat over enige tijd in de verkoop voor € 19,50. Maar u kunt vanaf nu tot aan de boekpresentatie die over enige tijd zal worden aangekondigd al één of meerdere exemplaren reserveren voor de prijs van € 17,50 per stuk (ex. € 4,95 verzendkosten als u het boek toegezonden wilt krijgen).

Reserveren kan door een mail te sturen naar: info@landvanherle.nl met vermelding: 'reservering boek HRPL 22 Voerendaal', het aantal exemplaren en uw naam en adresgegevens.
Zodra het uit is sturen wij u een bericht daarover en ook de uitnodiging voor de presentatie.


Grootgrondbezit in Voerendaal


De kavels in Voerendaal waren verschillend van grootte en erg versnipperd. Er waren ook kleinere boeren die behoorlijk veel grond hadden. In kleine kavels over heel Voerendaal, Kunrade en Ubachsberg. Een bekende boer was Nicolaas Joseph Leufkens. Hij woonde op Elen in een van de boerderijen aan de Tenelenweg. Hij bezat in totaal 16 hectare aan grond inclusief gebouwen, grasland, boomgaarden, akkers en vijvers. Zijn grond lag in Voerendaal langs de Tenelenweg, Valkenburgerweg, Heerlerweg en de Bergseweg. De grond waar rond 1912 het Laurentiusplein op gebouwd werd, was vroeger eigendom van Nicolaas Joseph Leufkens.


Lees het artikel over grootgrondbezit



Jeugdherinneringen

Toine Beurskens vertelt over zijn jeugd in de Kunostraat.

Hele goede herinneringen heb ik aan mijn jeugd op de 'grens' tussen Voerendaal en Kunrade, waar ik in de Kunostroat opgroeide.

Al woon ik al enige jaren niet meer in Limburg, mijn jeugd in het Voelendesje Kunder koester ik nog steeds als een kostbaar kleinood.


Lees over zijn jeugd in de Kunostraat.


Kleine Fer

Ferdy ( kleine Fer, Ferry ) Klinckenberg, met een C in het midden. Deze extra C heeft de oudste broer van mijn vader bewerkstelligd. Ik stond bekend als kleine Fer. Niet omdat ik klein was, maar omdat er nog een Fer klinkenberg in dezelfde straat woonde. Voor het gemak van onderscheid was dat dan grote Fer, mijn neef.


Lees zijn jeugdverhalen over o.a. sparen.


Huisarts Lambert W. Winter (1928-2023)



Tot 1957 was er in Voerendaal één huisartsenpraktijk met apotheek. Dr. Jeu Wolfs uit Eijsden vestigde zich in Voerendaal. Hij woonde en werkte in het statige woonhuis met rieten kap aan de Hogeweg. Toen hij in 1956 op 63-jarige leeftijd overleed zette zijn zoon Jo Wolfs de praktijk van zijn vader voort.
In 1957 diende zich een jonge arts uit het westen van het land aan, die voornemens was om in Voerendaal een praktijk te beginnen.


Lees zijn verhaal: Huisarts Lambert W. Winter


Voerendaal in de schilderkunst




Soms duiken er mooie schilderijen op die een beeld geven van Voerendaal in vroegere tijden.
Twee mooie ingelijste schilderijtjes van de hand van Sjeng Severens waren het startsein voor een nieuwe pagina bij Voerendaal vertelt.
De afbeeldingen van zes schilderijen en een tekening staan nu op de website.

Ga naar: Foto's » schilderijen in het menu, of klik op de link Schilderijen


Boek over oud burgemeester Sjra Frencken

De auteur van dit boekwerk, Huub Frencken, beschrijft hierin het lokaal bestuur van Wessem en Voerendaal, waaraan zijn vader als burgemeester van beide dorpen een belangrijke bijdrage heeft geleverd.

Sjra Frencken werd in 1949 burgemeester van het midden Limburgse dorp Wessem in 1958 volgt hij de plotseling overleden burgemeester van Voerendaal, Jos Dautzenberg op.
Voerendaal destijds een agrarisch dorp dat zich ontwikkelt tot een forenzen dorp. Het problematische woningtekort eind jaren vijftig begin jaren zestig, de noodzakelijk nieuwbouw van woningen in het uitbreidingsgebied van Kunrade, de huisvesting van mijnwerkers, de ruilverkaveling van het Ransdalerveld, de ontwikkeling van het zwembad Terworm met al zijn problematiek rond gemengd zwemmen. Het oprukkende toerisme, maar ook zijn pijnlijke afscheid als burgemeester van Voerendaal.

Dit alles en nog veel meer, wordt uitgebreid beschreven in het boek "Lokaal bestuur in Limburgse Dorpen".

Uitgeverij Ginkgo uit leiden heeft dit boekwerk op 12 oktober 2023 uitgegeven en is daar nu verkrijgbaar.
Ca. 130 pagina's, softcover, rijk geïllustreerd.
ISBN 978 90 832962 41.

Verkoopprijs € 15,00. Bestellen kan bij: Uitgeverij Ginkgo Leiden


Drinkwatervoorziening in Voerendaal


Water uit de kraan daar staan we niet meer bij stil, dat vinden we de normaalste zaak. Toch was dat ooit anders en nog niet zo lang geleden. Het precieze jaartal weten we niet, maar het is nu in 2023 ongeveer honderd jaar geleden dat dit een "hot-item" was in ons dorp. Daarom een artikel over hoe Voerendaal aan zijn waterleidingnetwerk kwam, maar ook welke rol Heerlen hier in speelde.
Kijk voor het verhaal in het menu bij Thema, "Drinkwatervoorziening in Voerendaal".


Misschien zijn er nog foto's van openbare waterpompen en putten die in Voerendaal stonden?
Heeft u dergelijke foto's, of weet u waar pompen of putten hebben gestaan dan mag u dat mailen naar: redactie@voerendaalvertelt.nl waarvoor bij voorbaat dank.



Kerkklokken van Voerendaal

De kerkklokken van Voerendaal beieren op momenten van vreugde en verdriet, ze roepen de gelovigen op voor de Heilige Mis. In vroegere tijden waarschuwden de kerkklokken ook voor onheil. Elk dorp met een kerk had wel klokken in de toren.

Tot twee keer toe zijn de kerkklokken van Voerendaal geroofd. In de Franse tijd en in de tweede wereldoorlog.

Lees hierover bij Kerkklokken van Voerendaal






De kastelen van Voerendaal
Voerendaal telde in het verleden maar liefst tien kastelen. Er zijn er nu nog maar drie over: Cortenbach, Haeren en Puth.
De Struyver, Prikkenis en Driesch Of Dreesch liggen sinds 1982 op het grondgebied van Heerlen. Peerboom, Huis Cunraedt en Dammerscheit zijn verdwenen. Hoenshuis heeft zijn status van kasteel al heel lang achter zich gelaten.

Een overzicht en historie van alle tien kastelen vindt u nu op deze website.
Kijk onder Thema's, kastelen.



Begraven in de kerk

Tijdens de interne verbouwing van de St. Laurentiuskerk vroeg ik me af of er ooit mensen in de kerk zijn begraven? De zwarte deksteen in het middenpad gaf aanleiding om aan te nemen dat dit inderdaad het geval is, hoewel Pastoor Brouwers hier een andere verklaring voor gaf.

Dit was voor mij aanleiding om uit te zoeken wat we weten over begrafenissen in de Laurentiuskerk. Het "Gedenkboek Voerendaal 1049-1949 geschreven door Drs. Van Hommerich en Kapelaan Welters, ter gelegenheid van het 900-jarig bestaan van de parochie, vertelt hier iets over.
Lees hierover onder "Thema's" bij "Begraafplaatsen".





Begraafplaatsen in Voerendaal


Begraafplaatsen zijn oases van rust, we gedenken daar onze dierbaren. De grafmonumenten vertellen iets over het verleden van onze gemeenschap. Voor genealogen zijn grafmonumenten een bron van informatie.

Onder het kopje thema's, vind je nu ook de begraafplaatsen van Voerendaal, Kunrade en Ubachsberg. Niet alle graven zijn opgenomen, maar graven van bekende oude-Voerendalers vind je daar wel terug.

Zoals het graf hiernaast op de foto, van Jannetje Verhoeven. Wie was zij en wat betekende ze voor onze gemeenschap?





Oude foto's van het Vinkennest


Uit een nalatenschap doken er foto's op van het Vinkennest in Voerendaal en Vaals.
Met dank aan Myriam Muskens zijn deze nu ook te vinden op Voerendaal Vertelt.


Fam. Schoonenberg 1946

   Klik op de foto voor een groter formaat

Uit de erfenis van Dora Siroen-Schoonenberg komen twee interessante foto's. Een foto vindt u hier, genomen bij het vertrek van Hein Schoonenberg naar Nederlands-Indië.
Op de foto ontbreekt een naam en twee namen zijn onvolledig. Wie kan ons helpen aan de juiste namen?






Pyromaan of toch toeval?

In het verhaal van de limonadefabriek van Lei Moulen wordt gesproken over een brand die de fabriek in de as legde. Nader onderzoek levert echter veel meer bijzonderheden op dan in dat artikel worden vermeld.
De brand in de limonadefabriek was onderdeel van een veel grotere brand.

Lees hier over de branden in 1935



Familiefoto van familie Neukirchen

Het is wat met oude foto's. Tijdens een gesprekje over de nieuw gebouwde waterpomp aan het Laurentiusplein kwam er uit het niets een foto op tafel van de familie Neukirchen die hebben gewoond op Kerkplein 57 in Voerendaal, het Freuleshoes, het juffertjeshuis of de kazerne. Enkele leden op de foto is familie van Marianne Eggen, die mij de foto overhandigde. Het meisje op de arm van haar moeder is Trout Egbers die later vanuit haar huis aan de Minghof met een ijskarretje door Voerendaal trok om ijsjes te verkopen.
Oude foto's vertellen ook een verhaal zoals we hier weer zien. Tot nog toe werd gedacht dat Peter Neukirchen het pand op het Kerkplein had gekocht, maar naar nu blijkt woonde zijn vader hier ook al.


Familie Neukirchen-Paulsen. Klik op de foto voor een vergroting


Oude foto terecht

Laatst werd Voerendaal Vertelt benaderd door de heer Moons uit 's Heerenberg, die oude foto's en een briefje had uit de nalatenschap van zijn vader.
Zijn vader was als Nederlandse militair in 1940 uitgeweken naar Wales (VK) en leerde daar een andere Nederlandse militair kennen. Van beiden werd een foto gemaakt en op het briefje stond de machtiging om voor elkaars spullen te zorgen mocht er iets met hen gebeuren. Elkaars naam en adres en dat van hun ouders werden ook vermeld.
Het adres was een adres in Voerendaal, dus werd er bij Voerendaal Vertelt informatie ingewonnen over de onbekende soldaat Wolfs, wiens ouders woonachtig waren op de Elenweg 26 in Voerendaal. Overigens stond er bij zijn naam en adres ook nog de naam en adres van zijn schoonouders.
De naam van soldaat Wolfs en het adres waren bekend bij de redactie van Voerendaal Vertelt.
Het vermoeden rees al vlug dat de zoon van deze soldaat Wolfs een bekende was van de redacteur Wim Reubsaet.

Navraag bij deze bekende, bevestigde het vermoeden en dus kon de foto worden opgestuurd.
Het bijzondere aan dit verhaal is dat soldaat E.M.Ph. Wolfs, voor hij vertrok naar Wales een vrouw en een zoontje van 4 maanden achterliet. Dit zoontje (de bekende van de redacteur) zag zijn vader pas weer in 1944 toen hij 4 jaar oud was.
Doordat ook het adres van de schoonouders van de soldaat op de foto stond kon met 100% zekerheid worden gezegd dat de foto op het juiste adres terecht is gekomen. De familie van deze soldaat had geen foto van hun vader uit die periode in Wales en dus waren ze dubbel zo blij met de foto.




Voerendaal een prachtig dorp

Voerendaal, een prachtig dorp met een hele oude geschiedenis.
Wie kan daar nu beter over vertellen dan de Voerendalers zelf.
Mensen die in Voerendaal hebben gewoond of daar nog steeds wonen. Verhalen die herinneringen oproepen waar anderen weer op kunnen reageren.
Zo ontstaat er een geheel van ons Voerendaal zoals het vroeger was, zoals het nu is en misschien wel met een blik in de toekomst.

Laat je inspireren door de verhalen van anderen en schrijf je eigen verhaal. Hoe heb jij Voerendaal beleefd? Welke personen speelden er een rol in jouw herinnering?
Vertel over je schooltijd, je vereniging en misschien wel je eerste heimelijke liefde?


Laatste updates:



Bekijk de schoolfoto's en de groepsfoto's

Herkent u uzelf of iemand waarvan de naam nog niet op de foto staat?
Mail deze dan door aan de redactie
Als u met de muiscursor op de foto op een gezichtje staat, verschijnt er een tag met een nummer en naam of vraagteken. Heeft u een antwoord bij een vraagteken, mail dan het nummer met de naam. Wij zorgen dan ervoor dat de naam erbij wordt gezet.

Heeft u ook verhalen over uw jeugd in Voerendaal? Wij plaatsen ze graag!
Stuur uw verhaal naar de redactie of neem contact op en maak een afspraak.


Voerendaal in vroegere jaren

Voerendaal heeft een oud verleden. Men vertelt over de inwijding van de Laurentiuskerk in 1049 door paus Leo IX. De enige kerk in Nederland, ingewijd door een paus. Van die kerk staat nu alleen nog maar een deel van de toren, waardoor het oudste stukje Voerendaal te vinden is onder de toren bij de doopvont. De toren van de oude kerk zou hoger zijn geweest.
Het huidige schip van de kerk bestaat uit bakstenen muren die zijn gebouwd tussen 1840 en 1843 naar een ontwerp van de architect J. Dumoulin. Het dak is na 1843 alweer vernieuwd. In 1918 werd de kerk uitgebreid. Er kwam een uit Kunradersteen opgetrokken koor en sacristie bij naar ontwerp van Jan Stuyt. Een vergelijkbare uitbreiding kwam er destijds ook bij de kerk van Ubachsberg.
Meer weten over de Laurentiuskerk? Klik op Laurentiuskerk







De Romeinen


De Romeinen vonden de streek rond het huidige Voerendaal een aangename plek om zich te vestigen. Zij hadden hier een grote boerderij. De restanten van deze boerderij, de Villa Rustica, bevinden zich aan de Steinweg onder de akker. Momenteel zijn er plannen om deze villa te reconstrueren.
Meer weten over de villa? Klik op Villa Rustica.

Ook heeft er een Romeinse weg heeft door Voerendaal gelopen bijna parallel aan de Valkenburgerweg en de Heerlerweg. Deze weg wordt door hedendaagse archeologen de Via Belgica genoemd.
Het was een 400 kilometer lange weg die in de Romeinse tijd de Franse kust via België verbond met het Duitse Rijnland.
Meer weten over deze weg? Klik op Via Belgica.



De historie van Voerendaal in een notedop

Voerendaal heeft ondanks zijn jonge karakter een lange geschiedenis die teruggaat naar de 11e eeuw. Het eerste geschrift waarin Voerendaal genoemd wordt, is voor zover bekend een oorkonde van 20 juni 1065. In deze oorkonde staat een vermelding van de inwijding van de Sint-Laurentiuskerk door Paus Leo IX, die op 10 augustus 1049 zou hebben plaatsgevonden. De Sint-Laurentiuskerk bij het centrum is de enige door een paus ingewijde kerk van Nederland. Oudere documenten ontbreken, maar historici vermoeden dat het dorp nog vele eeuwen ouder moet zijn. Nabij de monumentale hoeve Ten Hove zijn vondsten gedaan van de resten van een Romeinse villa, de Villa Rustica Voerendaal-Ten Hove. Door Kunrade liep een oude Romeinse weg, die de moderne naam Via Belgica heeft gekregen, waarvan nog resten zijn gevonden bij het ontwikkelen van het handelsterrein Lindelaufgewande. Ook op het plateau van Ubachsberg nabij de Kruishoeve zijn resten gevonden van een Romeinse villa.

Voerendaal was gedurende delen van de 11de eeuw en de 12de eeuw tot onbekende datum, het centrum van het geloof binnen een uitgestrekt deel van de streek. Onder andere Kunrade, Ubachsberg en zelfs Heerlen, Welten en Nieuwenhagen behoorden destijds tot de parochie van Voerendaal. In Heerlen werd al gauw een nieuwe kerk gebouwd en de Sint-Pancratiusparochie gevormd, de andere dorpen volgden pas vele eeuwen later. Op bestuurlijk gebied behoren Ubachsberg, Colmont, Kunrade en Winthagen al van oudsher tot Voerendaal en dat is ongewijzigd gebleven. Ten Esschen is bij de gemeentelijke herindeling van 1982 overgedragen aan de gemeente Heerlen.

De naam Voerendaal slaat waarschijnlijk op "dal aan de Voeren". De Voeren zou de vroegere benaming zijn geweest van beken waaronder de Hoensbeek, die noordelijk langs het dorp stroomt. Een andere theorie is dat de naam is afgeleid van Furenthela, een Romeinse nederzetting waarvan onder andere de opgraving van Villa Rustica getuigt.
Het winkelcentrum met appartementen in het hart van Voerendaal, net als de gymnastiekvereniging, draagt de naam Furenthela als verwijzing naar deze nederzetting.

Voerendaal is net als zoveel plaatsen in Zuid Limburg, lang een klein plattelandsdorp geweest. Heerlen, Brunssum en Kerkrade waren in de 19de eeuw niet veel groter dan Voerendaal. Pas bij de opkomst van de mijnindustrie, vroeg in de twintigste eeuw, groeide Voerendaal langzaam uit tot een groter dorp terwijl de groei van Heerlen, Brunssum en Kerkrade explosief toenam en er kleine steden ontstonden.
De eerste grote uitbreiding in Voerendaal waren 143 woningen aan het Laurentiusplein, Tenelenweg en de Vincentiusstraat, die gebouwd werden tussen 1915 en 1926.
Deze woningen waren bestemd voor de mijnwerkers die zich in grote getalen vestigden in oosten van Zuid Limburg en rond Geleen, de latere Oostelijke en Westelijke Mijnstreek.
Een deel van deze woningen voldeed niet meer aan de eisen van deze tijd en zijn gesloopt. Daarvoor in de plaats zijn nieuwbouwwoningen gekomen die qua uiterlijk weinig afwijken van de oude bebouwing, waardoor het dorpskarakter behouden blijft.
In 1869 telde Voerendaal inclusief Ubachsberg en Kunrade nog maar 1825 inwoners. In 2014, telde Voerendaal 8324 inwoners. Het merendeel van deze inwoners (55%) is 45 jaar en ouder waardoor ook Voerendaal zich kenmerkt door vergrijzing.

(Cijfers bron: stadsindex.nl mei 2014)