Volkstelling 1796 in Voerendaal


In de Franse tijd (1794-1815) werd er een begin gemaakt met de bevolkingsadministratie. Tot dan toe werd dit min of meer gedaan door de parochieherder. De Pastoor beschreef in doop-, trouw- en begraafboeken (DTB-boeken), het dopen, de kerkelijke huwelijken en de begrafenissen. In deze boeken stond heel summier en in het Latijn omschreven wie er werd gedoopt, wie met wie voor de kerk trouwde en wie er begraven werd op het katholieke kerkhof. Onderlinge relaties tot ouders werd niet altijd beschreven, soms wel de partner. Deze DTB-boeken vormden tot aan de Franse tijd de enige wijze van bevolkingsadministratie.

In 1796 hielden de Fransen in Voerendaal een volkstelling. Men wilde weten hoe de bevolking van Voerendaal was samengesteld en hoeveel inwoners er in een dorp, gehucht of buurt woonden. Vanaf 12 jaar werden namen, familienamen, beroep en leeftijd vermeld van bewoners die men aantrof in de woning die de ambtenaar belast met de telling op dat moment bezocht. Daarnaast werd ook nog per woning het aantal kinderen vermeld die jonger waren dan 12 jaar. Napoleon Bonaparte maakte later dankbaar gebruik van deze registratie om mannen op te roepen voor de dienstplicht in zijn leger.

Voerendaal werd ingedeeld in de plaatsen: Ubachsberg, Collmonde, Winthagen, Kunraede of Kunder, Vourendael en Ten Esschen. Elk huis dat bezocht werd kreeg een nummer. No 1. voor het eerste bezochte huis in Ubachsberg tot en met No 84. voor het laatste huis. Niet bekend is hoe de ambtenaar de route liep door het dorp, daarom is het moeilijk te achterhalen welk adres was gekoppeld aan No 1. Wel weten we dat het laatste nummer No 84. de Kerkstraat 22 betrof. No 53. is vermoedelijk Hunsstraat 4.

De volkstellers hadden instructies hoe ze deze volkstelling moesten uitvoeren, maar uit vergelijkingen met tellingen in bijvoorbeeld Sittard in 1799, blijkt dat niet iedere ambtenaar op dezelfde wijze werkte. De ene ambtenaar schreef als beroep "weduwe" de ander schreef weduwe van .... met de naam van de overleden echtgenoot. Voornamen en beroepen werden in het Frans geschreven. Voornamen werden vaak afgekort.
Om niemand te missen tijdens deze volkstelling moest iedereen die in een woning verbleef worden geregistreerd. Personen die aanwezig waren zoals knechten en meiden hoefden natuurlijk niet op dat adres te wonen maar werden wel geregistreerd. Soms woonde ze enkele huizen verderop, maar net zo goed in een ander dorp.
Als voorbeeld: een meid die vandaag op haar werk in Ubachsberg is, en daar geregistreerd wordt, kan morgen thuis zijn in Winthagen en weer geregistreerd worden. Daarom kunnen we niet zeggen dat deze tellingen echt een juist beeld schetsten van de samenstelling van de bevolking. Dubbeltellingen zullen best wel zijn voorgekomen. Voor die tijd werd een onjuiste registratie kennelijk voor lief genomen. Hoe het ook zij, het is een momentopname uit 1796 van de bevolking van Voerendaal. Hieruit kunnen we voorzichtig de samenstelling van de bevolking afleiden.

Samenstelling bevolking Voerendaal 1796
  woonplaatsManVrouwKinderen tot 12 jaarInwonersWoningen
  Ubachsberg13512115441084
  Colmont2626277913
  Winthagen59655217653
  Kunder919811430372
  Vourendael13011389332 58
  Ten Esschen62515316631

  Totaal: 5034744891466311

In 1796 was het aantal inwoners van Ubachsberg met 410 inwoners het groots van heel Voerendaal. Dit kwam hoofdzakelijk door het groot aantal kinderen onder de 12 jaar. Een verdere analyse op deze cijfers is niet zinvol vanwege het al eerder aangehaalde verblijf van personeel en de mogelijke dubbeltellingen. Dat geldt niet voor het aantal kinderen tot 12 jaar.
De cijfers geven een voorzichtige interpretatie van de bevolkingssamenstelling van Voerendaal.

Dit was de eerste aanzet tot een gemeentelijke baisadministratie. Pas in 1811 werd deze als wettelijke taak vastgelegd voor de gemeenten. Daarnaast bleef de parochieherder netjes alle dopen, huwelijken en begrafenissen noteren in de DTB-boeken.






Tellijsten per woonkern

Hieronder staan per woonkern de tellijsten van de volkstelling van 1796.

Deze lijsten zijn door Voerendaal Vertelt samengesteld aan de hand van de orginele tellijsten uit 1796, gepubliceerd op archieven.nl.