Ubachsberg, hoogst gelegen dorp van Nederland


Ubachsberg is een op zichzelf staand dorp dat door de eeuwen heen altijd bij Voerendaal hoorde. Zowel bestuurlijk als voor geestelijk zorg. In vroeger tijden, totdat Ubachsberg een eigen kerk kreeg, waren de inwoners voor dopen, trouwen en begraven aangewezen op de Parochie Voerendaal. Vooral in de wintermaanden moet dit een hele opgave zijn geweest. Een wandeling van bijna vier kilometer. Weliswaar bergaf maar daarna moest je weer terug de Bergseweg op. Open velden waar de wind vrij spel had. Als je dat er voor over had was je een waarlijk gelovig mens.
Gelukkig werd Ubachsberg in 1841 een zelfstandige parochie en werd het voor de inwoners een stuk eenvoudiger om hun geloof te belijden, hun kinderen te dopen, te huwen en hun dierbaren te begraven. Tot op de dag van vandaag zijn ze wel nog altijd aangewezen op het gemeentehuis van Voerendaal, maar met de moderne communicatiemiddelen van tegenwoordig zal dat ook wel een stuk makkelijker zijn.


Kerk van Ubachsberg gezien vanaf de Mingersborg

Ook de tot de gemeente Voerendaal behorende buurtschappen of gehuchten Mingersborg en Colmont maken sinds 1841 deel uit van de Parochie Ubachsberg.
Ubachsberg is een hechte gemeenschap, maar heeft net zoals elk ander plattelandsdorp te maken met teruglopende voorzieningen. Ubachsberg, het hoogst gelegen dorp van Nederland, heeft een eigen schutterij St. Hubertus, opgericht in 1843 en een fanfare, St. Cecilia, opgericht in 1909. Fanfare St. Cecilia heeft enkele mooie prijzen vergaard, in 1992 en in 2003 werden ze Nederlands kampioen, dus letterlijk en figuurlijk hoogstaande blaasmuziek in Ubachsberg.

De oudste vermelding van deze kern dateert uit 1234, toen nog onder de naam "Ubac". Later werd dit Ubagsberg, om in 1883 omgedoopt te worden tot Ubachsberg. De verklaring van de naam is vrij eenvoudig; de berg of heuvel bij Ubach. Het eerste deel van de oudste vermelding (Ubac) wordt ook wel in verband gebracht met "ouw" of "ooi", hetgeen nat weiland of waterland betekent.
(Bron: website gemeente Voerendaal)

Van welke kant je Ubachsberg ook benaderd het gaat altijd bergop. Het dorp is als het ware een "eiland" op een heuvel en staat te boek als een bijzonder aardkundig object. Het betreft een "eiland", gevormd door de tussen de 1 á 2 miljoen jaar geleden hier stromende "Oostmaas" (ten oosten van Ubachsberg) en de naar het Noorden stromende "Westmaas". Er zijn nog steeds overblijfselen van verwerings- en verkiezelingsprocessen uit het Tertiair te vinden. Gedurende de verschillende ijstijden is het gebied steeds afgedekt met een dikke laag löss. Hierdoor is het gebied met name geschikt voor het boerenbedrijf waarvan er dan ook vele in het oude Ubachsberg te vinden waren.

Vele van deze oude boerderijen lagen aan de Kerkstraat, Hunsstraat en de Schoolstraat. Met name de Hunsstraat ademt nog het oude karakter van Ubachsberg.
De Kerkstraat ca. 1900. Rechts Kerkstraat 22 en links Kerkstraat 31.



De Hunsstraat ongeveer 1910. Rechts Hunsstraat 50 en links in de poort, Hunsstraat 39.


Een van de nu meest bekende boerderij in Ubachsberg is Hoeve "A gen Leuf". Gelegen op de hoek van de Hunsstraat en de Dalstraat. Nu één van de drie restaurants met twee Michelin-sterren. Zo luxe als het er nu is, was het vroeger niet getuigen onderstaande foto.


Hoeve A gen Leuf ca. 1940

Aan de straatzijde is de hoeve nu bijna aan het zicht ontrokken door overdadige begroeing met wilde wingerd, of dat nou zo mooi is? In ieder geval is het pand behouden voor de toekomst in tegenstelling tot zovele andere oude panden die er niet meer zijn.
A gen Leuf werd bewoond door de familie Bex.






(Voor de poort van de hoeve A gen Leuf,
v.l.n.r.: Sjang Schrijvers, Lei Wierts, Trees Bex, Marie Bex en Math Janssen)
















(Kruising Kerkstraat / Hunsstraat / Mingersborgerweg,  hier is in de loop der tijden weinig veranderd.)





De Zwarte Beer

Voerendaal kende enkele molens, zoals de Puthermolen bij kateel Puth en de hoeve Steenenis en de molen van Lipperts aan de Molenbeek in hartje Voerendaal. Van beide (water)molens is niets meer te vinden. Verder was er nog een molen op de hoek van de Bergseweg en de Kampstraat van de familie Vissers. Ik herinner me de molenstenen maar ik kan er niet achter komen welk soort molen dat was, geen wind en geen watermolen.


De enige "echte" en nog bestaande molen is natuurlijk de molen op de Vrouweheide, de hoogst gelegen windmolen van Nederland.
Op 27 augustus 1858 kocht Leonard Joseph van de Weyer uit Meerssen een stuk heidegrond op de Vrouweheide voor de prijs van 25 gulden. Dat hij al een jaar eerder het plan had om hier een molen te bouwen zou kunnen blijken uit de gevelsteen van de molen. Hier staat namelijk J.v.d.W. 1857 vermeld. De steensoort waaruit de molen was opgetrokken was niet van een beste kwaliteit en om waterdoorslag te voorkomen werd de hele molen geteerd. Hierdoor kreeg de molen de bijnaam "de Zwarte Beer".
De Molen bleef in het bezit van de familie v.d. Weyer tot zijn weduwe Maria Catharina Grooten op 26 februari 1904 deze verkocht aan Lambert Verbeek uit Posterholt. Een telg van de daar bekende molenaarsfamilie Verbeek. Acht jaar later in 1912 verkocht Lambert de molen weer door aan Leonardus de Win uit Bladel (N.Br.). Ook deze molenaar was maar korte tijd, zeven jaren, molenaar op de Zwarte beer. In 1919 verkocht hij de molen weer door aan Joep Smeets uit Ubachsberg die een huis naast de molen bouwde. In 1925 werd de molen alweer doorverkocht aan Hendrik Hubert Vaessen wiens vader al een electrische maalderij had in Ubachsberg. Door de aankoop van de Molen kwam de hele maalderij van Ubachsberg in de handen van de familie Vaessen. Hierdoor werd er nauwelijks nog gebruik gemaakt van windenergie en stonden de wieken van de molen stil.
In 1944 was er een Engelse uitkijkpost van de R.A.F. in de molen gevestigd die in januari 1945 werd ontruimd. Hierbij werd per ongeluk een benzinekachel omgestoten. Daardoor brandde de molen geheel uit. Vaessen kreeg nogal wat problemen over het afhandelen van de oorlogsschade en de verkoop van de molen. Uiteindelijk verkocht hij deze in 1955 aan Hubert Jozef Leonard Gerards die de ruïne overdroeg aan zijn kinderen.
In 1958 en 1959 werd de molen uitwendig hersteld en ging dienst doen als café-restaurant met terras. Het maalwerk is op het bovenwiel na geheel verwijderd. In 1975 kwam aan de exploitatie van het café-restaurant een einde en werd de molen in 1976 weer verkocht aan Fred Piepers, die het uiterlijk van de molen zoveel mogelijk weer liet terugbrengen in de oude staat. De molen werd verder ingericht als woonhuis. Nu, zomer 2014, staat de molen te koop.
(Bron: databank Nederlandse Molens)


De Leuf

In de hoeve A gen Leuf is nu een restaurant gevestigd dat in wijde omtrek en daarbuiten bekend staat als Restaurant
"De Leuf". Een van de drie restaurants in Limburg met twee Michelin sterren. Het restaurant is gelegen op de hoek van de Hunsstraat en de Dalstraat.

Dit restaurant is het levenswerk van de veel te vroeg overleden Paul van de Bunt. Na eerst twee restaurants in Haarlem te hebben gerund zocht en vond hij in Ubachsberg de voor hem ideale locatie. Samen met zijn echtgenote startte hij in 1988 een restaturant dat naar zijn overtuiging moest uitgroeien tot een culinaire belevenis voor zijn gasten. In 1996 kreeg hij de eerste Michelinster en behoorde zijn restaurant tot een van de top restaurants in Limburg. Dat het een toprestaurant was bleek wel uit de tweede Michelinster die hij in 2007 mocht ontvangen. Na zijn plotselinge overlijden in april 2014, zette zijn vrouw Sandra het bedrijf voort in de geest van Paul's ambitie. Hierbij bijgestaan door chef-kok Bas van Kranen en haar zoon Robin van de Bunt die na een aantal succesvolle stages bij culinaire grootmeesters en het winnen van een prestigieuze Europese titel voor aanstormend culinaire toptalenten zich bij het team heeft gevoegd. Daarnaast nog Bas Rietrae, al twaalf en een half jaar het vaste gezicht in het restaurant, en Chloë Kusters staan klaar om u de hartelijke gastvrijheid, die u bij De Leuf gewend bent, te laten beleven.
Bezoek de website van Restaurant De Leuf voor meer informatie.


Mingersborg

Mingersborg dankt waarschijnlijk zijn naam aan een burcht die hier ooit heeft gelegen.
Lees hierover het verhaal van Ridder Kuno.
Nu is Mingersborg een rustig gehucht gelegen op een kruispunt van wegen en gemeenten. Grotendeels Voerendaal maar tevens grenzend aan de gemeente Gulpen Wittem en de gemeente Simpelveld.
Op de kruising de vooral bij toeristen bekende Bernardushoeve gelegen aan de Mingersborg 22.



Een kijkje op de binnenplaats van De Bernardushoeve
in vroegere tijden










Colmont

De naam Colmont is terug te voeren naar het Latijnse "Calvum Montem" wat zoveel betekent als kale berg, gelegen op het plateau van Ubachsberg.
Ten westen van het huidige Colmont lag vroeger op het Stockveld de Romeinse villa Ubachsberg bij de Kruishoeve (Krutzhoaf).
De resten van deze Romeinse villa bestaande uit dakpannen en fundamenten werden in 1922 in het veld de Vrakelberg gevonden.

Het veld waar de resten van de Villa Ubachsberg zijn gevonden



Ook in Colmont veelvuldig gebruik van Kunradersteen